Κυριακή 15 Απριλίου 2012

 
ρμηνεα τς εκνας τς ναστσεως

Γκότσης Χρστος



εκόνα τς ναστάσεως στν ρθόδοξη κκλησία χει δύο τύπους:
 Ὁ ἕνας εναι κάθοδος το Χριστο στν δη, δεύτερος εκονογραφικςτύπος εναι κενος πο εκονίζει λλοτε τν Πέτρο κα τν ωάννη στὸκεν Μνημεο κα λλοτε τν γγελο πο «π τν λίθο καθήμενος»ἐμφανίστηκε στς Μυροφόρες.
 Ἀργότερα εκόνα τς ναστάσεως το τύπου ατο πλουτίστηκε μ τςσκηνς τς μφάνισης το Χριστο στ Μαρία Μαγδαλην «Μ μουἅπτου») κα στς δύο Μαρίες (τ «Χαρε τν Μυροφόρων»).
Λεωνίδας Οσπένσκη γράφει σχετικά: «Ο δύο ατς συνθέσειςχρησιμοποιονται στν ρθόδοξη κκλησία ς εκόνες τς ναστάσεως.
Στν παραδοσιακ ρθόδοξη γιογραφία πραγματικ στιγμ τςἈνάστασης το Χριστο οδέποτε πεικονίστηκε. Τόσο τ Εαγγέλια, σοκα Παράδοση τς κκλησίας, σιγον γι τ στιγμ ατ κα δ λένε πς Χριστς ναστήθηκε, πράγμα πο δν κάνουν γι τν γερση τοῦΛαζάρου. Οτε εκόνα δείχνει ατό. σιγ ατ κφράζει καθαρ τὴδιαφορ πο πάρχει μεταξ τν δύο γεγονότων. γερση το Λαζάρουἦταν να θαμα, τ ποο μποροσαν λοι ν κατανοήσουν, ν ἡἈνάσταση το Χριστο ταν πρόσιτη σ ποιαδήποτε ντίληψη...
 Ὁἀνεξιχνίαστος χαρακτήρας το γεγονότος ατο γι τν νθρώπινο νο
κα συνεπς τ δύνατο τς πεικόνισής του εναι λόγος πο
πουσιάζουν εκόνες ατς ταύτης τς ναστάσεως. Γι᾿ ατ στν
ρθόδοξη εκονογραφία πάρχουν δύο εκόνες, πο ντιστοιχον στ
σημασία το γεγονότος ατο κα πο συμπληρώνουν μία τν λλη.
μία εναι συμβολικ παράσταση. πεικονίζει τ στιγμ πο προηγήθηκε
τς θεόσωμης νάστασης το Χριστο – τν Κάθοδο στν δη, λλη τ
στιγμ πο κολούθησε τν νάσταση το Σώματος το Χριστο, τν
στορικ πίσκεψη τν Μυροφόρων στν Τάφο το Χριστο».
Τ παραπάνω συμφωνον κα μ τ ναστάσιμα τροπάρια τς
κκλησίας μας, πο πογραμμίζουν τ νεξιχνίαστο μυστήριο τς
ναστάσεως κα τ παραλληλίζουν μ τ Γέννηση το Κυρίου π τν
Παρθένο κα τν μφάνισή του στος μαθητς μετ τν νάσταση
(«Προλθες κ το μνήματος, καθς τέχθης κ τς Θεοτόκου». «σπερ
ξλθες σφραγισμένου το τάφου, οτως εσλθες κα τν θυρν
κεκλεισμένων πρς τος μαθητάς σου»).
κτς π τος παραπάνω δύο τύπους τς ναστάσεως, συναντμε
στος ναούς μας κι λλο τύπο: ατν πο δείχνει τ Χριστ γυμνό, μ᾿ να
μανδύα ριγμένο, πάνω του ν βγαίνει π τν Τάφο κρατώντας κόκκινη
σημαία. εκόνα ατ δν εναι ρθόδοξη, λλ δυτική. πικράτησε
στν νατολή, ταν ρθόδοξη γιογραφία ποκόπηκε π τς ρίζες της,
τ βυζαντιν παράδοση, λόγω τς πικράτησης τς ζωγραφικς τς
ναγέννησης. ποστηρίχθηκε πς « μεγάλη προτίμηση γι τν
δυτικότροπη πόδοση τς ναστάσεως φείλεται, μεταξ τν λλων, κα
στν πίδραση τν προσκυνητν τν γίων Τόπων, γιατί πάνω π τν
εσοδο το Παναγίου Τάφου βρισκόταν παρόμοια (δυτικότροπη) εκόνα
τς ναστάσεως, πού, ντιγραφόμενη στ διάφορα νθύμια τν
προσκυνητν, γινε πόδειγμα γι πολλος ζωγράφους. στε μπορομε
ν πομε πώς, συγκεκριμένος εκονογραφικς τύπος, διαδόθηκε τόσο
π τ δυτικ τέχνη, σο κα π᾿ τος γίους Τόπους» (Εκόνες τς
κρητικς τέχνης... σ. 357).
Παρακάτω θ παρουσιάσουμε κα θ ναλύσουμε τν εκόνα τς
ναστάσεως, πο λέγεται κα « ες δου Κάθοδος, γιατ εναι γνήσια
εκν τς ναστάσεως, ν παρέδωσαν μν ο παλαιο γιογράφοι,
σύμφωνος μ τν μνωδίαν τς κκλησίας μας. κφράζει δ δι τς
ζωγραφικς σα ερ κα συμβολικ νοήματα κφράζει δί τ
πασίγνωστον κα π πάντων ψαλλόμενον, π παίδων ως γερόντων,
τροπάριον, «Χριστς νέστη κ νεκρν, θανάτ θάνατον πατήσας κα
τος ν τος μνήμασι ζων χαρισάμενος» (Φ. Κόντογλου).
Περιγραφ τς εκνας
Στ βάση τς εκόνας νάμεσα σ πότομους βράχους, νοίγεται μία
σκοτειν βυσσος. Διακρίνουμε τίς μαρμάρινες σαρκοφάγους, τίς πύλες
τς κολάσεως μ τίς σκόρπιες κλειδαριές, καρφι κα κλεθρα, καθς κα
τίς μορφς το σαταν κα το δη μ τ φοβισμένα πρόσωπα κα τ
γυάλινα μάτια. Εναι τ «κατώτατα τς γς», «τ ταμεα το δου», που
κατέβηκε Κύριος γι ν κηρύξει τ σωτηρία «τος π’ αἰῶνος κε
καθεύδουσι».
Πάνω π τ σπήλαιο, στ κέντρο τς εκόνας, προβάλλει νικητς το
θανάτου, Χριστός. φωτοστέφανος τς κεφαλς του, τ χρυσοκόκκινα
μάτιά του πο κτινοβολον, κα θριαμβευτικ ψη το προσώπου του
ναρμονίζονται πλήρως μ τ δίστιχο τς πασχαλινς κολουθίας:
Χριστς κατελθν πρς πύλην δου μόνος,
Λαβν νλθε πολλά τς νίκης σκλα (=λάφυρα).
Χριστς πιστρέφει τροπαιοχος π τ μάχη του μ τν δη
κρατώντας τ πρτα λάφυρα τς νίκης. Εναι δμ πο τν κρατάει
π τ χέρι, ν κενος γονατιστς τν κοιτάζει εχαριστιακά. Πίσω του
Εα μ κατακόκκινο μαφόριο κα κοντά της ο δίκαιοι, πο περίμεναν μ
πίστη τν λευση το Λυτρωτ. νάμεσά τους βελ πο πρτος
γεύτηκε τν θάνατο. Στν ριστερ πλευρ εκονίζονται ο βασιλες κα
ο προφτες τς Παλαις Διαθήκης Δαβίδ, Σολομών, Μωυσς, Πρόδρομος
κ.. λοι ατο ναγνώρισαν τ Λυτρωτ ταν κατέβηκε στν δη κα
προετοίμασαν τ κήρυγμά του, στε ν βρε νταπόκριση στς ψυχς τν
κεκοιμημένων.
Σ μερικς εκόνες παράσταση το τροπαιούχου Κυρίου εναι πι
κφραστική, γιατ σ᾿ ατς Κύριος κρατάει στ χέρι του τ ζωηφόρο
Σταυρό, τς εσεβείας τ «ήττητον τρόπαιον», μ τν ποο
καταργήθηκε δύναμη κα τ κράτος το θανάτου.
λλο χουμε στ πάνω μέρος τς εκόνας δύο γγέλους πο κρατον
στ χέρια τος τ σύμβολα το Πάθους κα στ σπήλαιο τ θάνατο ν
παριστάνεται μ γέροντα λυσοδεμένο. Εναι δεμένος π τος γγέλους
μ τ δια δεσμά, μ τ ποα εχε δέσμιο κα ποχείριο τ γένος τν
νθρώπων.
Τν παράσταση κλείνουν δύο γκρίζοι βράχοι μ πίπεδους ξστες κα ο
πιγραφές: «Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ» κα «ΙΣ ΧΣ».
ραα παρατηρήθηκε, πς « σύνθεση τς εκόνας εναι βαθι
μελετημένη, κόμα κα στς μικρότερες λεπτομέρειές της. λα, π τ
σχμα τν βράχων στ δεύτερο πίπεδο ς κα τς ναλογίες τν
χρωμάτων, περιέχουν να βαθύτερο νόημα κα πακούουν σ’ να γενικ
σχέδιο. εκαστικ πεικόνιση το πόκρυφου κειμένου ποκτ
συμβολικ χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, μως, δν χάνεται σχέση μ τ
συγκεκριμένα πεισόδια το κειμένου»
κόνες τς κρητικς τέχνης..., σ.327).

Μυστικς Κσμος τν Βυζαντινν Εκνων», Γκτσης Χρστος,
κδ. ποστολικς &ιακονας)
 

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ, ΙΩΝΑ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ, ΕΝΟΣ ΑΝΥΠΑΚΟΥΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ



Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΙΩΝΑ
ΚΑΙ ΤΑ ΗΜΙΚΥΚΛΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ «ΠΡΟΦΗΤΩΝ»

Μεγάλο Σάββατο· κι εκεί στην ησυχία του «κελιού» μου, ξαναδιάβαζα ένα από τα αναγνώσματα της ημέρας: του Ιωνά, που αντί να κηρύξει στους Νινευΐτες, όπως του είπε ο Θεός, κρύφτηκε στο αμπάρι ενός πλοίου. Και χωρίς να το θέλω, από μόνη της η σκέψη προχωρούσε σε σύγχρονες αναγωγές: Η ανυπακοή του Ιωνά, που με την παιδαγωγία του Κυρίου μετετράπη σε υπακοή· και η φαινομενική υπακοή σύγχρονων τινών προφητών-κληρικών-πολιτικών σε εντολές προϊσταμένων τους και δημοκρατικές αρχές, που στην πραγματικότητα συνιστά ανυπακοή στον Θεό και την δημοκρατία.
Και η μεν πορεία του Ιωνά, αποτέλεσε ένα ολοκληρωμένο κύκλο, η δε πορεία συγχρόνων διαδόχων του, έχει σταματήσει στο ημικύκλιο. Έτσι το ιερό κείμενο για τον Ιωνά, πήρε μέσα μου την παρακάτω παράξενη μορφή. Αν είναι ανίερη η αναγωγή, θα το κρίνετε εσείς.

1. ΚΑΙ εγένετο λόγος Κυρίου προς τον προφήτην Ιωνάν, ήτοι προς τους σύγχρονους ιερείς και προφήτες.
2. πορεύθητε εις πόλεις και κηρύξατε, ότι ανέβη προς με η ασέβεια αυτών και οι αιρέσεις αυτών.
3. και εσκέφθησαν τινές σύγχρονοι προφήτες –μεγαλόσχημοι Επίσκοποι και ιερείς: βαρύ το καθήκον που μας επρόσταξε να κάνουμε ο Κύριος· πως είναι δυνατόν να αντιταχθούμε προς τους ηγέτες της Νέας Τάξης και του Οικουμενισμού; Πρέπει να το αποφύγωμεν αυτό; Και εσκέφθησαν έτσι, διότι το επιπολάζον ρεύμα του Οικουμενισμοῦ είχε διαβρώσει τις συνειδήσεις τους· «ηγάπησαν γαρ την δόξαν των ανθρώπων μάλλον ήπερ την δόξαν του Θεού».
4. Και αφέντες το ποίμνιο αυτών εις χείρας των Οικουμενιστών, εγκατέλειψαν το πλοίον της Εκκλησίας και εισήλθον εις εκείνο του πράσινου Πατριάρχου, δικαιολογούμενοι πως τοιουτοτρόπως δείχνουν σεβασμόν και κάνουν υπακοήν εις τον εκπρόσωπον του Κυρίου, στην πραγματικότητα όμως, φεύγοντες εκ προσώπου Κυρίου.
5. και Κύριος εξήγειρε πνεύμα μέγα εις την θάλασσαν, και εγένετο κλύδων μέγας εν τη θαλάσση, και το πλοίον της Εκκλησίας (και της πατρίδος) εκινδύνευε του συντριβήναι. και εφοβήθησαν οι απλοί πιστοί, και εκβολήν εποιήσαντο των εν τω πλοίω χρυσοποίκιλτων αμφίων και ράβδων και μιτρών και εγκολπίων και των αλλων δεσποτικών και εξουσιαστικών εξαρτημάτων εις την θάλασσαν του κουφισθήναι απ΄ αὐτῶν.
6. Οι Επίσκοποι, όμως και οι ιερείς, εκρύβοντο εις το αμπάρι του πλοίου και εκεί εκάθευδαν και έρρεγχαν.
7. και προσήλθον προς αυτούς τινές και είπον αυτοίς· τι υμείς ρέγχετε; ανάστητε και επικαλέσθητε τον Θεόν, και εκδιώξατε εκ του πλοίου πάντα μολυσμόν, όπως διασώση ο Θεός ημάς και υμάς και ου μη απολώμεθα.
8. και αναβάντες ύστερον εις το κατάστρωμα του πλοίου, είπεν έκαστος προς τον πλησίον αυτού· δεύτε βάλωμεν κλήρους και επιγνώμεν τίνος ένεκεν η κακία αύτη εστίν εν ημίν; και έβαλον κλήρους, και έπεσεν ο κλήρος επί τους συνεργάτας του Πατριάρχου και τους συμβιβασθέντας προς αυτόν. 8 Και είπον προς αυτούς· τι ποιήσομεν ημίν και κοπάσει η θάλασσα αφ ἡμῶν; ότι η θάλασσα επορεύετο και εξήγειρε μάλλον κλύδωνα.
9. και τότε ηκούσθησαν πολλαί φωναί Πατέρων Αγίων λεγόντων· 13 άρατε αυτούς και εμβάλατε εις την θάλασσαν, εκτός της νηός της Εκκλησίας και κοπάσει η θάλασσα αφ ὑμῶν·
10. και έλαβον αυτούς και εξέβαλαν εις την θάλασσαν, και εσταμάτησε η θάλασσα εκ του σάλου αυτής.
11. και εφοβήθησαν οι πιστοί φόβω μεγάλω και έθησαν θυσίαν τω Κυρίω και ηύξαντο τας ευχάς.
12. Και οι εκβληθέντες εις την θάλασσαν διεσώθησαν και ναυλώσαντες άλλο υπερσύγχρονο πλοίο, έπλεαν κατά της νηός της Εκκλησίας έχοντες θυμόν μέγα κατά των πιστών, οίτινες εξέβαλον αυτούς εις την θάλασσαν.
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
και καλή λευτεριά από ανυπάκουους προφήτες και εθελόδουλους πολιτικούς
Κ.Ε., Εκπαιδευτικός

Πηγή: trelogiannis