ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΟΥΝ, ΑΛΛΑ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΧΩΡΕΙ!

Ποτὲ δὲν ἐκφράσαμε τὴν ἄποψη, εἶπαν οἱ Παπικοὶ ἐκπρόσωποι στὸν Ἀμμάν, «ὅτι ὁ Πάπας εἶναι, κατ’ ἀναλογίαν, στὴν θέση τοῦ Θεοῦ Πατρὸς στὴν Ἁγία Τριάδα, θέση ποὺ ὑποστήριξε γιὰ τὸν Ρώμης καὶ γιὰ τὸν Κων/πόλεως ὁ Μητροπολίτης Περγάμου»!!!

«...Ἡ θεολογικὴ θεμελίωση τοῦ πρωτείου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐπὶ τοῦ Τριαδολογικοῦ Δόγματος ἐκφεύγει τῆς Ὀρθόδοξης διδασκαλίας καὶ δείχνει μία προσχώρηση στὶς ἀπόψεις τοῦ Βησσαρίωνα...!».

Ὑπ’ ὄψιν ὅτι τὸ κείμενο τῶν Παρισίων ποὺ συζητήθηκε στὸ Ἀμμάν, δὲν ἐγκρίθηκε ἀπὸ τὶς τοπικὲς Ἐκκλησίες, ἀπεκρύβη ἀπὸ τὸ θεολογικὸ κόσμο καὶ τοὺς πιστούς, καὶ δὲν δημοσιεύτηκε. Οἱ σύνεδροι στὸ Ἀμμὰν τὸ θεώρησαν «προβληματικὸ καὶ ἀποφασίστηκε νὰ ἀποσυρθεῖ καὶ νὰ θεωρηθεῖ ὡς μὴ γενόμενο… Καὶ ὅμως θὰ ἔπρεπε νὰ δημοσιευθεῖ, γιὰ νὰ γνωρίσουν οἱ Ὀρθόδοξοι τὶς ἐπιδιώξεις τοῦ Φαναρίου γιὰ τὸ πρωτεῖο»!

Καὶ ἐνῶ αὐτὲς εἶναι οἱ πληροφορίες ποὺ μᾶς δίνει ὁ κ. Παπαθανασόπουλος γιὰ τὸ “κουκλοθέατρο» τῶν θεολογικῶν Διαλόγων, ὁ Οἰκουμενισμὸς προχωρεῖ, ἀφοῦ οἱ Διάλογοι (ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀθηναγόρα) ἀποτελοῦν προπέτασμα καπνοῦ, ἐνῶ οἱ Κανόνες, τὰ Δόγματα καὶ ἡ Θεολογία ἔχουν τοποθετηθεῖ στὸ χρονοντούλαπο τῆς ἱστορίας!

Μεταδοτικὸ μικρόβιο τὸ παπικὸ πρωτεῖο…

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ἡ συνάντηση στὴν Κωνσταντινούπολη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου μὲ τὸν Πάπα Φραγκίσκο ἔρχεται σὲ ἡμέρες, ποὺ ὁ μὲν ἡγεμόνας τοῦ Βατικανοῦ διακηρύσσει ὅτι ἡ μόνη καὶ «ὑγιὴς» Ἐκκλησία εἶναι μόνο ἡ ὑπὸ τὴν ἡγεσία του, ὁ δὲ Πατριάρχης ἐπιχειρεῖ νὰ ἀποκτήσει παπικὸ πρωτεῖο στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Ἡ πολὺ ἐπικίνδυνη γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας φιλοδοξία τοῦ Φαναρίου νὰ ἀποκτήσει τύπου Πάπα πρωτεῖο στὴν Ὀρθοδοξία διατυπώθηκε μὲ ἔντονο τρόπο κατὰ
τὴ δέκατη τρίτη συνάντηση τῆς Διεθνοῦς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὸν διάλογο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς. Ἡ συνάντηση πραγματοποιήθηκε στὸ Ἀμμὰν τῆς Ἰορδανίας ἀπὸ τὶς 15 ἕως τὶς 23 παρελθόντος Σεπτεμβρίου 2014.

Τὰ ὅσα καινοφανῆ ὑποστηρίχθηκαν ἀπὸ τὸν ἐκπρόσωπο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ συμπροεδρεύοντα στὸν διάλογο Μητροπολίτη Περγάμου κ. Ἰωάννη συντάραξαν τοὺς ἐκπροσώπους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Σημειώνεται ὅτι παρόντες ἦσαν ἐκπρόσωποι ἀπὸ ὅλες τὶς Ἐκκλησίες πλὴν τῆς Βουλγαρίας, ποὺ ἀπέχει διαφωνώντας μὲ τὸν διάλογο. Παρόντες ἦσαν καὶ ἐκπρόσωποι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Τσεχίας καὶ Σλοβακίας, μὲ μία ἔμμεση καὶ ντὲ φάκτο ἀναγνώριση τῆς ἐκεῖ σημερινῆς ἐκκλησιαστικῆς κατάστασης.

Ἡ ἐπιχειρηματολογία τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ Φαναρίου ἦταν τόσο ἐντυπωσιακὰ κενόδοξη, ποὺ ξάφνιασε ἀκόμη καὶ τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ Πάπα. Οἱ τελευταῖοι στὰ διαλείμματα τῶν συνεδριάσεων ἀπελογοῦντο στοὺς ἐκπροσώπους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καὶ δήλωναν ὅτι ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία ποτὲ δὲν στήριξε τὸ πρωτεῖο τοῦ Πάπα στὰ ἐπιχειρήματα ποὺ ἐξέθεσε ὁ Μητροπολίτης Περγάμου! Οἱ Ρωμαιοκαθολικοὶ σημείωσαν ὅτι ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ Πάπας εἶναι διάδοχος στὴν ἐξουσία ἐπὶ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Πέτρου, ἀλλὰ ὅτι ποτὲ δὲν ἐξέφρασαν τὴν ἄποψη ὅτι ὁ Πάπας εἶναι, κατ’ ἀναλογίαν, στὴν θέση τοῦ Θεοῦ Πατρὸς στὴν Ἁγία Τριάδα, θέση ποὺ ὑποστήριξε γιὰ τὸν Ρώμης καὶ γιὰ τὸν Κωνσταντινουπόλεως ὁ Μητροπολίτης Περγάμου!…

Γιὰ πρώτη φορὰ στὴ 2000ετῆ ἱστορία τῆς Ὀρθοδοξίας ἐτέθη ἐπισήμως ἀπὸ Ἐπίσκοπο τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως θέμα ἀντίστοιχου παπικοῦ πρωτείου μὲ αὐτὸ τοῦ Πάπα Ρώμης. Τὸ τραγικὸ εἶναι πὼς τὴ θέση αὐτὴ τὴν ὑποστήριξε Ἐπίσκοπος, ὁ ὁποῖος στὴ διδακτορική του διατριβὴ ἔχει ὑποστηρίξει ὅλως ἀντίθετες θέσεις πρὸς αὐτὴν ποὺ ὑποστήριξε στὸ Ἀμμάν. Γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Ἐπίσκοπος ἐπιχείρησε νὰ θεμελιώσει τὸ παπικοῦ τύπου πρωτεῖο τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως στὸ Τριαδολογικὸ Δόγμα!

Πιὸ συγκεκριμένα, τὴν πρώτη ἡμέρα τῆς συνάντησης στὸ Ἀμμὰν ἐτέθη πρὸς
συζήτηση σχέδιο κειμένου, φαναριώτικης ἐμπνεύσεως, τὸ ὁποῖο ἐπεβλήθη κατὰ τὴ συνάντηση τῆς συντακτικῆς ἐπιτροπῆς στὸ Παρίσι, στὴ θέση τοῦ προηγούμενου κειμένου, τὸ ὁποῖο εἶχε συνταχθεῖ στὴν Κρήτη καὶ ἦταν στὴ γραμμὴ ποὺ ἕως τὸ Ἀμμὰν ὑποστήριζαν πάντοτε γιὰ τὸ πρωτεῖο ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, μὲ πρῶτο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Μάλιστα τὸ Φανάρι ἀμυνόταν σθεναρὰ στὶς ἀπόψεις τοῦ Πάπα περὶ πρωτείου, ὑποστηρίζοντας πάντα ὅτι αὐτὸ εἶναι μόνο «πρωτεῖο τιμῆς» καὶ ὄχι «πρωτεῖο ἐξουσίας» καὶ ἴσχυε ὅσο ὁ Πάπας ἦταν ἐντὸς τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας.

Τὸ σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων ποὺ συμμετέσχον στὴ συνάντηση στὸ Ἀμμὰν ἀπέρριψαν μὲ ἀπόλυτο τρόπο τὴν περὶ πρωτείου καινοφανῆ ἄποψη τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, ποὺ τὴν ὑποστήριξε μετὰ πάθους ὁ Μητροπολίτης Περγάμου καὶ τὴ θεμελίωσή της ἐπὶ τοῦ δόγματος τῆς Ἁγίας Τριάδος, «μὲ θεολογικοὺς ἀκροβατισμούς», ὅπως ἐλέχθη.

Ἐπίσης οἱ ἐκπρόσωποι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀπέρριψαν ὡς ἐπικίνδυνη τὴν κοινὴ θεωρία τῶν παπικῶν καὶ τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου περὶ τριῶν ἐπιπέδων συνοδικότητας καὶ παγκοσμίου πρωτείου. Ὅπως ὑποστήριξαν, εἶναι ἐκτὸς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησιολογίας ἡ μεταφορὰ τῶν λειτουργιῶν τοῦ Ἐπισκόπου στὸ τρίτο, παγκόσμιο, ἐπίπεδο καὶ ἡ ἀποδοχὴ ἔτσι τοῦ πρωτείου τοῦ Πάπα καί, ἀντίστοιχα, τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, σὲ βάρος τῆς αὐθεντίας, τῆς εὐθύνης καὶ τῆς ἀξίας τοῦ Ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος καὶ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων.

Τὰ περὶ τριῶν ἐπιπέδων πρωτείου καὶ συνοδικότητας ἀναφέρονταν στὸ κείμενο τῆς Ραβέννας, ἀλλὰ προκάλεσε σοβαρὲς ἀντιδράσεις στὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ ἀποφασίστηκε νὰ ἐπέλθουν σ’ αὐτὸ διορθώσεις. Τὸ ἐπανέφερε στὸ Ἀμμὰν ὁ Μητροπολίτης Περγάμου καὶ ὄχι οἱ παπικοί…

Τὸ κείμενο τῶν Παρισίων θεωρήθηκε προβληματικὸ καὶ ἀποφασίστηκε νὰ ἀποσυρθεῖ καὶ νὰ θεωρηθεῖ ὡς μὴ γενόμενο… Καὶ ὅμως θὰ ἔπρεπε νὰ δημοσιευθεῖ, γιὰ νὰ γνωρίσουν οἱ Ὀρθόδοξοι τὶς ἐπιδιώξεις τοῦ Φαναρίου γιὰ τὸ πρωτεῖο.

Γιὰ τὴν σύνταξη νέου κειμένου συστήθηκε ἑξαμελὴς ἐπιτροπὴ ἀπὸ τρεῖς Ὀρθοδόξους καὶ τρεῖς Ρωμαιοκαθολικούς, ποὺ τὸ παρουσίασε στὴν ὁλομέλεια. Ἡ ἀντιπροσωπεία τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως τὸ θεώρησε «πτωχὸ» ἀπὸ θεολογικὴ ἄποψη, ἔναντι τῶν προηγουμένων κειμένων καὶ κυρίως αὐτοῦ τῆς Ραβέννας. Ὅλες οἱ ὑπόλοιπες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες τὸ ὑποστήριξαν καὶ τὸ Φανάρι αὐτοαπομονώθηκε ἀφοῦ, παραδόξως, ἔγινε, κατ’ ἀρχήν, δεκτὸ καὶ ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ Πάπα…

Τελικὰ οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Φαναρίου συμβιβάσθηκαν νὰ παραπεμφθεῖ τὸ κείμενο τῆς Ἐπιτροπῆς στὴ Συντονιστικὴ καὶ Συντακτικὴ Ἐπιτροπὴ καὶ μετὰ αὐτὸ νὰ ὑποβληθεῖ στὴ συντονιστικὴ ἐπιτροπὴ γιὰ περαιτέρω ἐπεξεργασία καὶ βελτίωση, ἐν ὄψει τῆς ἑπόμενης συνάντησης τῆς Ὁλομέλειας τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς, ποὺ ὑπολογίζεται νὰ συνεδριάσει μετὰ ἀπὸ δύο ἕως τρία χρόνια…

Λόγῳ τῆς, μὲ εὐθύνη τοῦ Φαναρίου, ἀδυναμίας τῶν Ὀρθοδόξων νὰ συμφωνήσουν στὸ κείμενο δὲν ἐκδόθηκε Κοινὸ Ἀνακοινωθὲν τῆς συνάντησης στὸ Ἀμμάν. Καθηγητὲς τῆς Θεολογίας στὰ Πανεπιστήμια Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης ἐπισημαίνουν ὅτι ἡ θεολογικὴ θεμελίωση τοῦ πρωτείου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐπὶ τοῦ Τριαδολογικοῦ Δόγματος ἐκφεύγει τῆς Ὀρθόδοξης διδασκαλίας καὶ δείχνει μία προσχώρηση στὶς ἀπόψεις τοῦ Βησσαρίωνα…

Τί  γράφουν  οἱ  Ρῶσοι  θεολόγοι

Ο Μητροπολίτης Περγάμου υποστήριξε την εδραζόμενη επί της σχέσης των Προσώπων της Αγίας Τριάδος καινοφανή περί πρωτείου άποψη του όχι στα δικά του θεολογικά κείμενα, που ήσαν απολύτως αντίθετα, αλλά σε κείμενο που έγραψε ο Ρώσος θεολόγος π. Αλέξανδρος Σμέμαν και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο «La Primaute de Pierre dans l’ Eglise Orthodoxe», (Editions Delachaux & Niestle, Neuchatel, Suisse, 1960). Στο βιβλίο υπάρχουν κείμενα των επίσης Ρώσων θεολόγων της διασποράς Αφανάσιεφ, Μέγιεντορφ και Κουλόμζιν.

Πρώτο είναι το κείμενο του Νικολάου Αφανάσιεφ, με τίτλο

«Η Εκκλησία που προΐσταται στην Αγάπη». Μεταξύ των άλλων θέτει το ερώτημα: «Αν ο Πέτρος είναι πράγματι η πέτρα επί της οποίας κτίσθηκε η Εκκλησία πώς μπορεί ταυτόχρονα να είναι και αρχηγός αυτής της Εκκλησίας;» Και απαντά: «Εφόσον ο Πέτρος είναι η πέτρα επί της οποίας κτίσθηκε η Εκκλησία ο ρόλος του είναι παθητικός: Η Εκκλησία οικοδομήθηκε επ’ αυτού από τον Χριστό και όχι από εκείνον». Στη συνέχεια επισημαίνει: «Θα ήταν πολύ ασύνετο να μιλάμε για <ανατολικό πρωτείο>, ωσάν ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως να είχε θελήσει να αντιγράψει τον επίσκοπο της Ρώμης: είναι λάθος τόσο από άποψη ιδεολογική όσο και από άποψη ιστορική, όμως, χωρίς αμφιβολία, ορισμένες εσωτερικές παροτρύνσεις ώθησαν τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να ακολουθήσει στην παγκόσμια εκκλησιολογία, την οδό προς το πρωτείο». Πρέπει να είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται «η εσωτερική παρότρυνση στο Φανάρι» προς ένα παπικού τύπου πρωτείο στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ακολουθεί το κείμενο του Νικολάου Κουλόμζιν, με τίτλο «Η Θέση του Πέτρου στην αρχαία Εκκλησία». Στο κείμενο του ο Κουλόμζιν τονίζει πως στηριζόμενος στα λόγια του Χριστού προς τον Πέτρο και στα όσα αναφέρονται στα Ευαγγέλια περί αυτού έχει την άποψη ότι η Ιερουσαλήμ είναι η Εκκλησία που έχει τα πρεσβεία ανάμεσα στις άλλες Εκκλησίες. Και σημειώνει: «Οι ιστορικές συνθήκες και εξελίξεις δείχνουν ότι ο Πέτρος μετά την αναχώρησή του από τα Ιεροσόλυμα δεν παρουσιάζεται πλέον ως ένας της ομάδας των δώδεκα Αποστόλων, αλλά είναι ένας περιοδεύων Απόστολος. Οι Δώδεκα δεν αποτελούσαν πλέον σύναξη στην Ιερουσαλήμ και επομένως η πόλη αυτή χάνει την κεντρική της ιεραρχική θέση. Μπορεί κανείς στις νέες ιστορικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν να μιλάει ακόμη για το πρωτείο του Πέτρου; Τα κείμενα της Καινής Διαθήκης δεν το δείχνουν κατά κανένα τρόπο».

Το κείμενο του Ιωάννου Μέγιεντορφ που ακολουθεί έχει τίτλο «Ο Άγιος Πέτρος, το πρωτείο του και η διαδοχή του στην βυζαντινή θεολογία». Ο Ρώσος θεολόγος επισημαίνει ότι στους πρώτους αιώνες «οι Βυζαντινοί στην εκκλησία της αρχαίας Ρώμης ομοφώνως απέδιδαν μια μεγάλη τιμή, αλλά όχι εξουσία, κοσμικού–δικαιοδοτικού χαρακτήρα».

Προχωρώντας στους επόμενους αιώνες εξηγεί ότι οι κοσμικές ηγετικές επιδιώξεις του Πάπα Γρηγορίου οδήγησαν τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνό να θελήσει να περάσει το παπικό πρωτείο στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως έχοντος την έδρα της Νέας Ρώμης και «της παγκόσμιας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας». Και αφού επισημαίνει τις περί πρωτείου απόψεις διαφόρων εκκλησιαστικών συγγραφέων επισημαίνει την ακόλουθη άποψη του Θεσσαλονίκης Συμεών: «Η λειτουργία του πρωτείου υπάρχει στο πλαίσιο της επισκοπικής συνόδου, όπως υπήρχε στην έννοια της αποστολικής συνόδου, αλλά προϋποθέτει την εν τη αληθεία ενότητα της πίστεως». Στη συνέχεια προσθέτει την άποψη του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γενναδίου Σχολαρίου: «Ο Πέτρος είναι ο επίσκοπος και ο ποιμήν όλου του κόσμου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να πούμε το ίδιο για οποιονδήποτε από τους διαδόχους του επισκόπους». Και στο τέλος του κειμένου του ο Μέγιεντορφ τονίζει: «Η διδασκαλία των βυζαντινών θεολόγων αντιστοιχεί πλήρως στην εκκλησιολογία του Αγίου Κυπριανού στο Cathedra Petri: Δεν υπάρχει πλουραλισμός στις επισκοπικές καθέδρες, δεν υπάρχει παρά μόνο μία, η έδρα του Πέτρου και όλοι οι επίσκοποι, στο πλαίσιο των κοινοτήτων των οποίων προεδρεύουν και έχουν την έδρα τους, καθένας τους έχει τη θέση του επί της αυτής έδρας (του Πέτρου)».

Το κείμενο του π. Αλέξανδρου Σμέμαν είναι το τελευταίο στη σειρά και επιγράφεται «Η έννοια του πρωτείου στην ορθόδοξη εκκλησιολογία». Στο κείμενο ο αείμνηστος Σμέμαν τονίζει ότι στην αρχή της η κάθε τοπική Εκκλησία είχε τον Επίσκοπό της και την πληρότητα της στην ενότητά της με εκείνον. Τονίζει επίσης ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αποκλείει το πρωτείο, αλλά δεν το θεωρεί χαρακτηριστικό κοσμικής ισχύος επί των άλλων επισκόπων και εκκλησιών. «Δεν είναι βεβαίως <υπέρτατη εξουσία>, αλλά δεν είναι και μια απλή προεδρία κατά τα δημοκρατικά και κοινοβουλευτικά πρότυπα, γιατί είναι κάτι το πνευματικό, που έχει σχέση με την Εκκλησία ως Σώμα Χριστού» σημειώνει. Ο Σμέμαν για το πρωτείο αναφέρεται στο Τριαδολογικό δόγμα ως εξής:

«Μπορεί κανείς να εφαρμόσει στην Εκκλησία, κατ’ αναλογίαν, την τριαδολογική θεολογία. Όπως οι Τρεις Υποστάσεις της Αγίας Τριάδος δεν χωρίζουν τη θεία ουσία, κάθε μία διαθέτοντας την καθ’ ολοκληρίαν και ζώντας την, έτσι και η φύση της Εκκλησίας–Σώματος του Χριστού δεν είναι χωρισμένη λόγω της πληθύος των εκκλησιών. Αλλά όπως τα Θεία Πρόσωπα «απαριθμούνται» -κατά την έκφραση του Μεγάλου Βασιλείου- έτσι απαριθμούνται και οι εκκλησίες και υπάρχει μεταξύ αυτών μια ιεραρχία. Σε αυτήν την ιεραρχία υπάρχει μια πρώτη Εκκλησία και ένας πρώτος επίσκοπος. Αυτή η ιεραρχία δεν μειώνει τις εκκλησίες, δεν τις υποτάσσει την μία στην άλλη, είναι μόνο προορισμένη να βοηθάει να ζει κάθε εκκλησία για όλες και όλες για κάθε μία, γιατί αυτό είναι το μυστήριο του Σώματος του Χριστού...».

Καθηγητές της Θεολογίας, που τους θέσαμε υπόψη το κείμενο του Σμέμαν, μας σημείωσαν ότι θεολογικά η μεταφορά του Τριαδολογικού Δόγματος στο επισκοπικό πρωτείο είναι εξαιρετικά αδύναμη και εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησιολογίας, όπως εκφράστηκε διαχρονικά από τους πατέρες της Εκκλησίας και από επίσημα κείμενα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Όμως ο Μητροπολίτης Περγάμου επέλεξε ή δέχθηκε να το χρησιμοποιήσει, ξεχνώντας τί υποστηρίζει στην διατριβή του... Η φιλοδοξία του κ. Βαρθολομαίου, η προς αυτόν πλεονάζουσα κολακεία της αυλής του, ο τρόμος των Μητροπολιτών που ανήκουν στη δικαιοδοσία του, μήπως και προκαλέσουν την μήνιν του και η προς αυτόν δουλικότητα Ιεραρχών της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος συνθέτουν ένα εκρηκτικό μίγμα, που μπορεί να επιφέρει τεράστια ζημία στην ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Γιὰ τὶς θέσεις τοῦ Ζηζιούλα δεῖτε ἐδῶ, κι ἐδῶ.